Dowiedz się, co to catenaccio w piłce nożnej. Sprawdź, czym charakteryzuje się włoska taktyka piłkarska i co różni ją od hiszpańskiej tiki-taki.
Dowiedz się, co to catenaccio w piłce nożnej. Sprawdź, czym charakteryzuje się włoska taktyka piłkarska i co różni ją od hiszpańskiej tiki-taki.
Tworzenie, budowanie i wprowadzanie do gry w piłkę nożną taktyk piłkarskich, takich jak catenaccio, jest zadaniem trenerów. Głównymi wykonawcami ich założeń są jednak sami piłkarze. Taktyka powinna być tak dostosowana, by optymalnie wykorzystać mocne cechy graczy, słabe strony przeciwnika, warunki atmosferyczne oraz sytuację na boisku (bronienie przewagi, gonienie wyniku). Pomimo tego, że współczesne taktyki piłkarskie opierają się najczęściej na pressingu, wymienności pozycji i posiadaniu piłki, to nie zawsze tak było. Wcześniej było włoskie catenaccio.
Catenaccio to piłkarski system taktyczny, który jest włoską szkołą gry obronnej. Koncentruje się przede wszystkim na szczelnej defensywie i kontrolowanym kontrataku. Jego nazwa w języku włoskim oznacza „zasuwkę” lub „rygiel”, co oddaje filozofię zamykania dostępu do własnej bramki. Jego charakterystycznym elementem jest obecność wolnego obrońcy, tzw. libero.
Zobacz też pozycje na boisku w piłce nożnej – ile ich jest?
Fundamentem dla włoskiego catenaccio był pionierski system taktyczny verrou (z języka francuskiego „zasuwka” lub „rygiel”). Został on opracowany przez austriackiego szkoleniowca Karla Rappana w Szwajcarii w latach 30. XX wieku. To właśnie Rappan wprowadził do obrony libero – wolnego zawodnika operującego za formacją defensywną. We Włoszech taktykę rozwinął Nereo Rocco i to właśnie on uznawany jest za prekursora taktyki catenaccio.
Światową sławę przyniósł jej jednak dopiero Helenio Herrera, który stosował catenaccio w Interze Mediolan w latach 60. Jego zespół zdobywał mistrzostwa Serie A (ligi włoskiej) minimalnymi wynikami, stawiając na głębokie ustawienie drużyny, porządek w defensywie, minimalizowanie ryzyka szybkimi wybiciami oraz zdobywanie bramek skutecznymi kontratakami.
Najważniejsze cechy włoskiej szkoły gry obronnej catenaccio to:
● Obecność libero: zawodnika ustawionego głęboko za linią obrońców, zdolnego do przechwytów i asekuracji.
● Ścisłe, indywidualne krycie (man-marking) atakujących rywali.
● Głębokie ustawienie formacji defensywnej (najczęściej w schemacie 1-3-3-3 lub 1-4-4-1).
● Kontrataki oparte na szybkich wybiciach z obrony lub długich przerzutach z głębi boiska.
Zobacz też gegenpressing – co to jest i kto go wymyślił?
W 1990 roku w piłce nożnej nastąpiła rewolucja, po której obecność libero straciła rację bytu. Od tej pory zawodnik będący na równi z przedostatnim obrońcą (w tym bramkarzem) nie jest na spalonym. W oczywisty sposób wymusiło to odejście zespołu od głównego założenia taktyki catenaccio. Nie oznacza to jednak, że filozofia głębokiej defensywy i szukania okazji na strzelenie bramki poprzez kontrataki przeszła do historii.
Reinterpretatorem catenaccio w latach 90. był Fabio Capello, szkoleniowiec AC Milan, Realu Madryt i, o wiele później, reprezentacji Rosji (2012–2015). W jego odczytaniu filozofii catenaccio nie chodziło o cofnięcie się głęboko, ale o dyscyplinę taktyczną, kontrolę przestrzeni i zmuszanie rywala do błędów.
W 1997 roku Luigi Simoni został trenerem Interu Mediolan – zespołu pełnego takich gwiazd jak Ronaldo czy Roberto Baggio. Po początkowych sukcesach został zwolniony, gdyż prezes skarżył się na zbyt defensywny styl gry zespołu. Jego catenaccio czasami wykorzystywało jeszcze libero. Zostało za to wzbogacone o umiarkowany pressing, kompaktowość i asekurację: formacje grały blisko siebie, skracając przestrzenie i zmuszając rywali do gry w tłoku. Łatwo sobie wyobrazić, że nie było to to, czego oczekiwali kibice.
Catenaccio w czystej formie jest dziś rzadkością, ale elementy tego systemu – głębokie krycie czy asysta libero – pojawiają się przy obronie minimalnej przewagi bramkowej lub podczas gry w osłabieniu liczebnym (po czerwonej kartce). Nowoczesne zespoły często mieszają catenaccio z pressingiem, utrzymaniem piłki i powolna grą pozycyjną, a nawet uporczywym nękaniem rywali drobnymi faulami, tworząc hybrydowe taktyki obronno-kontratakowe. Do trenerów znanych z częstego sięgania do filozofii catenaccio należą współcześnie Diego Simeone, José Mourinho czy – jeszcze niedawno w reprezentacji Polski – Czesław Michniewicz.
Zobacz też faul w piłce nożnej: co to i kiedy występuje?
Dobry i plastycznym przykładem dla lepszego zrozumienia filozofii catenaccio jest porównanie jej z hiszpańskim systemem taktycznym zwanym tiki-taką (Pep Guardiola, Vicente del Bosque):
1. Główne założenie
● Catenaccio: minimalizacja ryzyka utraty bramki, defensywna dyscyplina.
● Tiki-Taka: dominacja w posiadaniu piłki, cierpliwe kreowanie sytuacji strzeleckich w grze pozycyjnej.
2. Organizacja gry
● Catenaccio: obecność libero, indywidualne krycie, głębokie ustawienie defensywy, zorganizowanie taktyczne zespołu i formacji.
● Tiki-Taka: pressing strefowy (najczęściej wysoki), kontrolowana swoboda taktyczna zespołu i formacji (płynna zamiana pozycji).
3. Metody rozgrywania
● Catenaccio: wybicia oraz szybkie, długie przerzuty wyprowadzające kontratak.
● Tiki-Taka: krótkie podania, wymiany co kilka metrów, utrzymanie tempa i posiadania piłki.
4. Efekt taktyczny
● Catenaccio: skuteczna neutralizacja ataków przeciwnika i zachowanie minimalnej przewagi.
● Tiki-Taka: dyktowanie rytmu meczu, zmęczenie rywala przez ciągłą kontrolę piłki.
Pomimo tego, że we współczesnej piłce nożnej stosuje się jedynie pewne jej elementy, wciąż warto wiedzieć, co to jest catenaccio. Historia tej taktyki piłkarskiej sięga już prawie stulecia, a filozofia, która za nią stoi, do tej pory okazuje się niezbędna. Dzieje się tak, nawet jeśli jest już rzadkością, używaną w konkretnych sytuacjach, takich jak gra w osłabieniu czy obrona korzystnego wyniku w końcówce lub w trudnych warunkach atmosferycznych. Chociaż bywała nieraz krytykowana, to potrafi przynieść wielkie chwile – chwile zwycięstwa.
Jeśli jesteś zainteresowany lub zainteresowana zapewnieniem dziecku najlepszej edukacji piłkarskiej i rozwijaniu jego wiedzy taktycznej i zdolności w tym zakresie, skorzystaj z naszej oferty obozów piłkarskich – organizujemy obozy bramkarskie, letnie obozy i zimowe obozy. Dzięki wieloletniemu doświadczeniu, profesjonalnej kadrze i indywidualnemu podejściu nie mamy sobie równych!